ШТО НАВИСТИНА СЕ СЛУЧУВА СО ТЕЛОТО ЗА ВРЕМЕ НА ШИНОБИ ТАИСО (ЈАПОНСКА ЈОГА) И УЛОГАТА НА ВАГУСНИОТ НЕРВ

Многу луѓе кои практикуваат јапонска јога во нашето Доџо или во фирмите каде што држиме часови, за кратко време почнуваат да забележуваат промени што понекогаш ги изненадуваат, а понекогаш не се ниту свесни за нив. Смирен пулс и јасна глава, исчезната напнатост во вратот, стабилен стомак, подобро варење, подобра работа на срцето, лесно дишење и чувство на ментален мир што останува со часови, па дури и со денови. Најголем дел од нив веруваат дека тоа се случува спонтано, без некоја особена причина, и често го објаснуваат со реченици како „еј баш ме отпушти“, „ми се средија нервите“ или „како добро се смирив“. Но зад овој процес не стои случајност, туку многу јасна биолошка, анатомска и нервна механика во која централно место има вагусниот нерв, а кој преку специјалните Шиноби Таисо вежби намерно се стимулира.

Вагусниот нерв е десетиот кранијален нерв и претставува најважната комуникациска патека меѓу мозокот и внатрешните органи. Тој започнува во мозочното стебло, минува низ вратот, се спушта во градниот кош и завршува длабоко во абдоменот, поврзувајќи ги срцето, белите дробови, желудникот, цревата и целиот систем кој го регулира внатрешниот ритам на телото. Вагусниот нерв е главниот столб на парасимпатичкиот нервен систем – оној дел од нервниот апарат што го смирува организмот, го исклучува внатрешниот аларм и го извлекува телото од состојбата на „борба или бегство“. Кога вагусниот нерв се активира, срцевиот ритам се стабилизира, дишењето станува длабоко и природно, мускулниот тонус омекнува, варењето се подобрува, воспалителните процеси се намалуваат, а умот ја напушта состојбата на хаотичен стрес.

Она што е особено интересно е дека јапонската јога директно и многу ефикасно го стимулира овој нерв. Со бавни, функционални и свесни движења, со правилно дишење и со специфична телесна геометрија, јапонската јога испраќа тивки сигнали до вагусниот нерв, кој потоа ја активира внатрешната програма за смирување, обновување и самоисцелување. Тука се случува најголемото недоразбирање кај учениците: додека вежбаат, тие често немаат претстава што точно се случува во нивното тело. Мислат дека само „растегаат“, „вежбаат“, „дишат“ и „се релаксираат“, а не сфаќаат дека зад кулисите се одвива прецизен неврофизиолошки процес воден од искусната рака на инструкторот за Шиноби Таисо.

Инструкторот, пак, многу добро знае што се случува. Тој свесно ги избира движењата, позициите и ритамот на дишење за да го вклучи вагусниот нерв и да го доведе телото во состојба на регулација. Неговата цел не е да држи анатомски или медицински предавања за време на секој час, ниту да го преоптоварува ученикот со детални објаснувања. Тој не го подготвува ученикот да стане учител, туку да оздрави, да се смири, да се врати во рамнотежа и да почне да живее во телото без болка, со здраво срце, без напнатост и без измачувачка психичка тежина. Инструкторот ја разбира мапата на телото, ги познава нервните врати низ кои се влегува во парасимпатичка активација, и точно знае зошто секое движење е таму каде што е и зошто доаѓа токму во тој момент од вежбата.

Учениците, пак, често и не мора да го знаат тоа. Доволно е да вежбаат, да се препуштат на процесот и да дозволат телото да реагира. Објаснувањето може да дојде подоцна, а за многумина и не мора никогаш да дојде — бидејќи целта не е интелектуално разбирање, туку телесно ослободување и ментален мир. Сепак, за оние кои имаат потреба да разберат, важно е да се каже едно: зад секое смирување, зад секое отпуштање, зад секое подобрено варење и зад секој стабилизиран нервен систем стои активираниот вагусен нерв, а јапонската јога е еден од најмоќните патишта што го буди токму него.

Како вагусниот нерв придонесува за здраво срце

Кога вагусниот нерв е смирен и активен, неговото влијание најсилно се забележува врз срцето. Тој делува како природен регулатор на срцевиот ритам, тивок чувар кој му дава команда на срцето да забави, да се ослободи од напнатоста и да работи во склад со остатокот од телото. На тој начин го намалува оптоварувањето врз срцевиот мускул и ја зголемува неговата издржливост. Срцето не трча пред телото, не бега, не се грчи во илјадници отчукувања на ден – туку пулсира ритмично и природно, како што му е зададено од природата.

Оваа регулација создава стабилен и избалансиран срцев ритам, што е еден од најважните показатели за здрав нервен систем и силно кардио-васкуларно здравје. Кога вагусниот нерв е активен, варијабилноста на срцевиот ритам се подобрува, што значи дека срцето знае да се прилагоди – да забрза кога треба, да забави кога е безбедно и да остане мирно кога опасност нема. Тоа е срце кое работи со телото, а не против него.

Токму тука повторно се открива силата на јапонската јога. Луѓето доаѓаат на вежбање, ги изведуваат инструкциите, го следат движењето, го слушаат сопственото дишење и мислат дека „само вежбаат“. Но за време на сите тие свесни и внимателни движења, инструкторот намерно ги води низ процес кој ја активира парасимпатичката регулација и му помага на срцето да се префрли во состојба на смирен проток и ритам.

И токму затоа, доволно е да следат. Доволно е да дишат. Доволно е да веруваат во процесот. Сè друго го завршува тивката физиологија на телото – со помош на вагусниот нерв, кој го успокојува срцето, го смирува внатрешниот оган на стресот и му овозможува на организмот повторно да ја почувствува природната состојба на рамнотежа.

Зошто луѓето зрачат со посебна енергија за време на вежбањето на јапонска јога?

Многумина забележуваат уште една појава за време на вежбањето на јапонската јога: чувството дека од телото „истекува“ енергија. Некои велат дека се потат премногу, други дека им се врти, трети дека одеднаш им се спие, а четврти чувствуваат како да им се спушта некој товар од градите, вратот или стомакот. Сите овие реакции не се чудни и не се случајни. Тие се последица на тоа што телото конечно почнува да ја испушта енергијата што со години била заглавена во него – енергијата на напнатост, на плашливи реакции, на незавршени емоционални процеси и на телесни стеги што човек ги носи несвесно, од ден во ден.

Во психолошка смисла, терминот „нарцис“ најчесто се користи за да се опише личност со нарцисоидни црти или нарцисоидно нарушување (NPD).

Тоа се индивидуи кои имаат претерано чувство за сопствената важност, силна потреба за восхит од другите и недостиг на емпатија кон чувствата и потребите на другите луѓе. Тие најчесто градат грандиозна слика за себе со уверување дека се „посебни“ во однос на опкружувањето и имаат постојана потреба за восхит и потврда од познатите, многу се склони кон манипулација и искористување на луѓето за лични цели кои многупати „им се добри се додека им одат по газот“. Нарцисите имаат силна чувствителност кон критиката како и љубомора или убедување дека другите им завидуваат.

Нарцисоидното нарушување на личноста е модел на грандиозност, кој започнува во раната зрелост и се појавува во различни ситуации од животот, но особено доаѓа до израз при промени кои резултираат со финансиска стабилност – нешто што е одличен тригер за засилување на нарушувањето.

Нарцисот не ја гради својата вредност врз вистинското јадро на личноста, туку врз „огледалото“ што другите му го даваат.

Нарцисот како по правило има проблем со својот партнер, бидејќи тие не сакаат здрава и самоуверена личност во својата близина, туку сакаат „слуга“ кој штом престане да им служи, станува проблем за нарцисите.

Нарцисоидниот манипулатор ја нема способноста да гледа на другите како на целосни личности. За него, луѓето се само алатки кои треба да ја хранат неговата гладна слика за себе. Љубовта и почитта што ги бара – всушност се подароци за нивниот егоистичен олтар.

Кога ќе му одземеш моќ односно кога ќе одбиеш да бидеш „слуга“ во неговото мало кралство, тој не само што ќе те отфрли – туку ќе те претвори во непријател.

Нарцисоидниот манипулатор, откако ќе те повреди, оди по луѓе и секоја средба или разговор ја користи за да ја обвинува жртвата на неговата манипулација дека го повредила.

Така ја менува вистината. Тој ја префрла вината и ја извртува стварноста, додека жртвата се чувствува изгубена, обесхрабрена и сомнителна во сопствената перцепција.

Тука се крие најголемата опасност: нарцисот не војува директно – тој војува преку лаги, полувистини и тивки труења на умот.

А вистинската сила на човекот е да ја зачува сопствената чистота. Да знае дека лагата никогаш не може да ја избрише вистината. И дека оној кој манипулира – всушност е најголем заробеник на сопственото празно срце.

Нарисоидните манипулатори сакаат да се прикажуваат како водачи / лидери, но разликата е што првите со свој пример даваат насоки на луѓето што одбрале да ги следат, додека нарцисите се обидуваат со манипулации да создадат следбеници кои ќе им се восхитуваат.
Во војска, водачот оди прв и ги предводи своите војници, подготвен прв да загине како пример за храброст. Нарцисите ги праќаат другите да гинат место нив.
Во фирма, водачот доаѓа прв и си заминува последен односно преку своето залагање во работата им дава пример на вработените како треба да се работи за напредокот на фирмата. Нарцисот дава насоки преку телефон уживајќи во удобноста на својата положба.
Во семејството, водачот најпрвин споделува со своите најблиски, а на крајот доколку остане за него си дозволува скромно да земе мал дел од заедничкото, додека нарцисот најпрвин гледа да си ги задоволи своите потреби, а потоа и потребите на останатите.

Со еден збор, водачот секогаш оди пред народот – но никогаш не бара народот да му биде слуга.
Тој го слуша срцето на луѓето и од него ја црпи својата сила. Водачот не се плаши да ја признае сопствената слабост, зашто знае дека вистинската моќ е во смирението.

Нарцисот, пак, никогаш не оди пред другите – тој оди над нив или зад нив.
Не затоа што е посилен, туку затоа што се плаши да застане рамо до рамо. За него, луѓето се огледала кои мораат да ја одразат неговата лажна величина.

Разликата е едноставна, но длабока:

• Водачот ја гради заедницата.

• Нарцисот ја троши заедницата.

Водачот ја остава својата светлина во другите.
Нарцисот им ја гасне светлината за самиот да изгледа посилен.

Во секој здив што го вдишуваме во доџото, се наоѓа семето на преобразбата. Нинџутсу не е само вештина – тоа е животен Пат. Нинџутсу е повикот на душата што бара ред во хаосот, стабилност при промените и мир во движењето.

Упорноста не се мери со тоа колку долго можеш да стоиш исправен на нозе, туку колку пати ќе се подигнеш откако ќе паднеш. Доџото не ги бара најсилните, туку најистрајните. Тие што се враќаат повторно и повторно, иако нивното тело е обележано со рани, главата оптоварена со прашања, а срцето полно со стравови. Само тој што ќе собере храброст да продолжи ќе почне да го разбира вистинското значење на вештината. Нинџа не се станува со купување кимоно или со самодавање на некаква титула. Нинџа се станува преку многу пролиена пот, исплакани солзи и тихување во темнината поради самосознавање.

Лојалноста не значи слепа покорност. Таа е плод на доверба, култивирана со текот на времето. Во доџото не си никогаш сам. Секој чекор што го правиш, го правиш за себе, за својот учител, за своите соборци и за традицијата што те обликува. Лојалноста е врската што нè обединува во едно тело, во едно срце и во една волја.

Нинџутсу не е надмоќ, туку разбирање. Во борбата, ние не победуваме, туку се усогласуваме. Во секој противник препознаваме знаење. Во секој предизвик ја гледаме лекцијата.

Учител не е тој што знае сè, туку тој што е постојано ученик. Ученик не е тој што само слуша, туку тој што живее со отворено срце, чекори стабилно, а умот му е како вода – тивок, длабок и прилагодлив.

Во времето на брзо живеење, вистинскиот борец чекори бавно. Тој не брза да стигне, затоа што знае дека Патот нема крај. А во секој здив, во секој поклон, во секој поглед – воинот оддава почит кон тој што му го покажал Патот.

Биди упорен. Биди пред се лојален. Биди во хармонија. Само така ќе бидеш вистински дел од неверојатната вештина – Нинџутсу.

37 години Нинџутсу во Македонија. 30 години Буџинкан Македонија. Продолжуваме!!!

• Игор Довезенски

Денес ќе објаснам за една многу честа практика во Јапонија која влече корени уште од феудалното време (средниот век), но како културно и историски појава се задржала се до денес. Станува збор за практиката наречена “Мукојоши” (婿養子) или посвојување на зетот (сопругот на ќерката) во семејството на сопругата, при што тој го презема презимето на невестата и станува формален член на нејзиното семејство. Оваа појава е многу специфична за јапонското општество и има длабоки корени во традицијата и наследното право.

Практиката на Мукојоши има длабоки корени во феудалниот систем, каде што континуитетот на семејството бил од суштинска важност. Во јапонската култура, особено кај семејствата што имаат ие (家) — традиционално семејно домаќинство, најважно од се е да се задржи семејната линија, името и имотот.

Кога се применува?

Ако семејството нема син што би го продолжил семејното име, тогаш се посвојува зетот како машки наследник што ќе го зачува името и наследството. Тој станува правно дете на родителите на невестата. Но оваа пракатика се применува и кога семејството на невестата има длабоки историски корени, како и воинско или друго културно наследство или самурајско минато, па затоа е потребно да се осигура продолжувањето на семејната лоза. Во многу случаи, особено кај семејства што поседуваат компании (традиционални или модерни), Мукојоши се користи за да се обезбеди континуитет во управувањето со бизнисот. На пример, во познатите јапонски компании како Сузука и Киккоман, директори биле зетовците што го презеле името на семејството. Во многу случаи, дури и ако фамилијата има синови, семејството може да избере зет кој е добро квалификуван или има голем потенцијал да го наследи бизнисот или традицијата. Зетот треба да биде посвоен и формално и правно и да го смени своето презиме според презимето на сопругата и тогаш почнува да се води како член на семејството.

Јапонското општеството и ден-денес генерално ја гледа оваа постапка како практично и рационално решение, а не како „понижување“ на мажот (зетот).

Во современиот свет, Нинџутсу најчесто се замислува како боречка вештина која користи скриени оружја, тивки движења, сенки во ноќта. Но зад физичките техники, зад обуката на телото, стои нешто далеку помоќно: психолошката дисциплина. За вистинската нинџа, умот е најостриот меч, а психологијата – најсуптилната и најважна алатка за преживување, влијание и победа.

Нинџата мора да го чита човечкиот ум како отворена книга. Знаењето на говорот на телото, микроекспресиите, интонацијата, сето тоа се алатки за разбирање на намерите, стравовите и слабостите на другите. Во традиционалното Нинџутсу, ова се поврзува со „Ку но Сеиши“ – способноста да се процени личноста за неколку секунди и да се знае како да ѝ се пристапи.

Но тука не запира се’, нинџата знае и како да влијае: преку претстава, измама, стратегиско молчење, поставување прашања, користење на туѓи претпоставки против нив. Ова не е манипулација за лична корист, туку психолошка тактика во служба на мисијата.

Денес ќе објаснам неколку карактеристики на таканаречените емоционални инвалиди. Иако понекогаш знаат да глумат за да го прикријат својот „инвалидитет“, времето ретко работи во нивна корист, па порано или подоцна нивните карактеристики ќе испливаат на површината.

Емоционални инвалиди: Трговија со човечки односи за личен комфор

Во секојдневната динамика на меѓучовечките односи, честопати наидуваме на луѓе кои, иако на прв поглед функционираат нормално, во себе носат тивка, но длабока емоционална парализа. Тие се таканаречени емоционални инвалиди – луѓе кои не умеат или одбиваат да се поврзат длабински со другите, кои избегнуваат автентичност, ранливост и одговорност во односите. За нив, емоционалниот комфор е врвната вредност, па дури и кога таа цена подразбира продажба на блиските пријатели или на партнерот.

Овие луѓе често се водени од страв од конфликт, страв од губење контрола или од потреба да го одржат својот внатрешен свет стабилен по секоја цена. Кога се соочени со ситуации што бараат сочувство, искреност или соочување со болка, тие избираат да се повлечат, да ги минимизираат другите, или дури да ги жртвуваат. Тоа го прават поради неспособноста да се соочат со емоционалната реалност.

„Продажбата“ на другите може да биде во форма на издавање тајни, дистанцирање во момент на криза, негирање на болката на другиот, или рамнодушност во миг кога најмногу е потребна поддршка. Тоа е механизам на самозаштита, но истовремено и форма на морална равнодушност.

Во суштина, овие луѓе живеат во “функционален оклоп”, изградени навики и ставови кои им овозможуваат да не чувствуваат премногу, да не даваат премногу и да не ризикуваат премногу. Но цената ја плаќаат сите околу нив. Партнерите или пријателите стануваат потрошен ресурс во служба на нивниот мир, додека вистинските релации се жртвуваат на олтарот на привидната стабилност.

Парадоксално, истите тие личности честопати стануваат опседнати со еден поединец – некој што го доживуваат како закана за нивниот внатрешен баланс. Во нивната психа се создава слика дека тој човек нешто „има против нив“, дури и без конкретни докази. Опсесијата прераснува во тивка, но постојана потреба да му наштетат, да го дискредитираат или некако да го „симнат од внатрешниот пиедестал“ на перцепирана моќ. Таа фиксација всушност зборува за нивната внатрешна нестабилност, и потребата да ја проектираат внатрешната борба врз надворешна „мета“.

Емоционалниот инвалидитет не е болест што се гледа. Тоа е состојба која се чувствува, најчесто од оние кои се обиделе да љубат, да се приближат, да помогнат… и останале пред затворена врата.

А дали оваа состојба може да се смени и да им се помогне на емоционалните инвалиди? За тоа, во некоја друга прилика.

————————————————————–

Текстот го напишав за потребите на предавањето што ќе го одржам на работилницата што ќе се одржи следната недела во Франкфурт, а по покана на едно Здружение на граѓани за личен развој, од овој германски град.

Секој што имал близок човек болен од рак се соочил со сите промени што се случуваат за време на борбата со болеста, која за жал најчесто завршува фатално. Тие промени не се однесуваат само на болнииот, туку и кај луѓето од семејството што се грижат за него. Напредувањето на болеста носи страшни последици на физичко ниво, но овој пат нема многу да се задржувам на нив, туку повеќе на менталните промени, бидејќи чудовишната болест ја менува свеста целосно и кај болниот, но како што веќе напишав и кај најблиските луѓе околу него. И сите овие промени не може никој да ги разбере, освен тие кои веќе го поминале истиот пеколен пат. Ќе се обидам во фази и преку примери да ја подигнам свесноста кај сите, бидејќи се додека болеста не затропа на нечија врата, ниту од далеку не може да се претпостави за каков монструм станува збор. Ќе почнам од првата фаза.

1. Збунетост

Ова е првата фаза кога болеста се уште не е потврдена, меѓутоа нешто навестува дека нема да оди ситуацијата на добро. Тука се одвиваат многу прегледи, при што секојдевните посети во болниците стануваат рутина, а почнувате да се навикнувате полека на таа неубава атмосфера. И кај болниот и кај блиските веќе се чувствува мал страв од неизвесноста, почнуваат првите несоници. Прегледите честопати се болни (земање крв, гастроскопии, колоноскопии, итн.). Свеста почнува да се менува.

2. Сомнеж

Веќе се добиваат првите резултати и почнува сомнежот околу истите. „Како може човек до вчера здрав, денес да биде болен од рак?“ И тука почнувате да одите кај различни лекари-специјалисти во разни болници да барате второ, трето мислење. Кога сите на крајот ќе го потврдат истото, кај болниот се уште постои сомнеж, додека кај блиските се јавува лутина измешана со бес и очај. Се трудите на болниот благо да му ги соопштите вестите и да го соочите со реалноста, но тој се уште се сомнева во наодот.

3. Надеж

Ова беше доста болна фаза, особено во нашиот случај. По соочувањето со реалноста, болниот почнува да се фаќа за сламка и да се надева дека ќе се најде некој да му помогне. Кога ние дознавме, татко ми веднаш ми рече да контактирам една личност кој што тој многу ја сакаше и да и соопштам, надевајќи се дека таа ќе најде некаков начин да му помогне. Во тие моменти таа личност беше на службено патување во прекуокеанска земја и кога му го кажав тоа, татко ми рече: Абе ти само кажи и, таа ќе го фати првиот авион и ќе долета веднаш за мене. Знае таа колку многу ја сакам и ќе дојде и ќе ми помогне. Што е една авионска карта за неа, кога знае дека ја сакам како да ми е ќерка.
Го послушав, иако против своја воља и ја известив. Откако видов дека нема шанси да се исполнат очекувањата на татко ми, побарав да слушнам барем еден убав збор. Но ниту тоа не го добив.
Надежта во борбата со ракот, може многу да ги разочара и да ги ослабне ментално и болниот и здравите. Оваа случка кај мене создаде горчина, но за чудо татко ми не замери ништо.

4. Соочување и борба

Ова е фазата кога болниот директно се соочува со болеста и се фаќа во борба. Тој бара што побрзо да се направи операцијата и храбро вчегува во клинч. Бара од блиските да му обезбедат лекар кој што ќе го оперира и кој со сигурност ќе му помогне. Тука почнуваат потрагите по најдобрите лекари и обезбедување термин колку што може побрзо да се изврши операцијата. Ниту самиот не сум свесен колку луѓе ангажирав и од кои се не места му се јавија на единствениот лекар кој се нафати да ја изврши операцијата. Кога прв пат се видовме, веднаш ми кажа: „Аман бе Игор, не знам што работиш ти, но за една недела над 30 луѓе од судови, полиции и здравство ми се јавија за да го вметнам татко ти во термин“.
И така и беше. Претходно само за една друга работа сум ангажирал толку луѓе, но бидејќи таа успешно ја завршив, бев сигурен дека ќе успеам и во оваа.
Истиот ден кога добивме термин отидов кај еден другар кој е гастро-специјалист и го прашав дали со операцијата ќе избегаме на смртта. Тој ми кажа вака: „Игор, ова е истиот тип на карцином од кој почина најбогатиот човек на светот, Стив Џобс. Кога него не го спасија, а плати милионски суми и ги ангажира најдобрите лекари на светот, дали мислиш дека кај вас ќе биде различно? Парите навистина помагаат да се остане здрав или да се излекува некој човек од канцер, но тоа се ракови на гради, матки и слично. Во вашиот случај, нема ништо да помогне“.

И оваа информација нежно му ја соопштив на татко ми, но тој не прифати и инсистираше да се оперира што побрзо, бидејќи влезе во следната фаза: Инат.

5. Инат

Иако самиот по себе инатот е лоша особина, според нашата вештина (Нинџутсу) може да биде корисна само во случај кога станува збор за борба за преживување. И кај татко ми токму тоа се случи. Го фати инат и желба да се бори до крајот.
Операцијата помина како што помина и првите денови добивме некој зрак надеж, бидејќи полека почна да станува на нозе. Но тоа не траеше многу долго….

6. Лутина

Како што времето минува, а ситуацијата не оди многу на подобро, почнува да се јавува блага лутина. Мојот татко беше лут на лекарот и на персоналот, бидејќи сметаше дека не се грижат најдобро за него. Особено откако почна да крвари при секое одење во нужда. Е тука би сакал да се задржам на една многу важна работа, која треба сите да ја знаат, Ако сте во болница и оставени персоналот да се грижи за вас, не очекувајте многу. Кој би сакал да чисти туѓ измет??? Ќе ве поминат со крпа реда ради и ќе скапувате во инфекции на кожата која ќе ви стане црвена и ќе почне ужасно да ве чеша. Затоа земавме апартман во кој ќе може и мајка ми да биде со него и да се грижи и тука веќе се виде најважната работа во животот на секој човек. ЉУБОВТА!!! Бидејќи ако сте сам и без партнер кој вистински ве сака, ќе бидете оставени на милост и на немилост на болничарите, на кои тоа им е рутина и негата ќе ви биде сведена на формалност. Но затоа, мојата мајка која цел живот го сакаше татко ми со неверојатна страст и почит, не го остави нуту еден миг без грижа. Нејзината жртва во целиот случај беше дури за неверување.

7. Понижување

Како што промените на физичко ниво напредуваат (губење сила, неподвижност, крварење, зависност за јадење, тоалет и хигиена), така болеста го напаѓа достоинството на најсуров начин. Ова кај татко ми беше најжалното нешто, бидејќи тој отсекогаш беше перфектно педантен човек. Секогаш чист, намирисан, бричен, дотеран, а сега наеднаш зависеше од други околу хигиената. Бараше да го бричиме, постојано да го чешламе, да биде облечен во чисто, а тоа кај неподвижен човек е многу тешко. Но и тука љубовта од страна на најблиските, особено од мајка ми дојде до израз и се потрудивме достоинството да му го задржиме колку што можеме повеќе.

8. Сарказам

Ова беше начудната ментална состојба во која западна татко ми, од причина што тој никогаш не бил саркастичен кон никого. Но овој монструм од болест, направи да ја помине оваа фаза.
Во неговиот случај, тој почна да губи доверба и да мисли дека го лажат луѓето кои најмногу ги сака. И тоа од психолошка гледна точка е поради фактот што татко ми никогаш не лажел и секогаш бил искрен и директен и така очекувал и од другите да бидат кон него. И токму затоа почна да станува саркастичен секојпат кога ќе се посомневаше во некого.
Последните месеци секојдневно бевме околу него и речиси се преселивме во неговиот дом. Еднаш, Ксенија му најави дека следниот ден ќе оди на кафе со другарка после школо и потоа ќе дојде и ќе седи доцна до ноќтта со него. Но татко ми изгледа не ја слушнал дека прво ќе оди на кафе и веќе следниот ден кога виде дека Ксенија (која инаку му беше посебна слабост и неизмерно ја сакаше, како сите останати внуци), почна да се сомнева дека го излажала. Кога му кажав дека прво ќе оди на кафе и дека го најавила тоа, татко кажа: Не, не кажа така. И Ксенче лаже.
Ова е нешто што тој никогаш не би го кажал.
Вториот случај се однесува на Таки. Мој ученик кој постојано ми помагаше за се и сешто низ голготата околу болеста, а татко ми многу го сакаше. Особено што, додека беше болен, Таки  доаѓаше дома да го шиша. И еден ден токму кога требаше да го потстриже, на Таки му се расипа колата и не дојде. И тогаш тато рече: Еве го и Таки лаже, Не дојде, а кажа дека ќе дојде.
Третиот случај беше најтажен. Тоа беше две недели пред да почине. Посака да види личноста која премногу ја сакаше и која не ја извади од уста цело време додека беше болен. Ми кажа да и се јавам утре и да ја викнам да ја види. Се согласив, но следниот ден дознав дека таа отишла на одмор на еден далечен остров на север. Кога му го кажав тоа, ми рече дека сака да ја види барем на слика. Откако му кажав дека сликите со неа ми се на компјутер, му отворив на фејсбук на нејзиниот профил и на една свежа слика таа беше фотографирана како се забавува со пријатели во ноќен клуб. Ме погледна и ме праша: „А знае таа дека сум болен?“. Му одговорив дека знае, бидејќи „нели еднаш дојде да те види во болница“. На што татко ми саркастично одговори: „А кога беше оследен пат кај нас, рече дека веќе престанала да пие. И она лаже“.

9. Аманет

Тука веќе болниот почнува да дава насоки, задолженија и да остава аманети што да правиме после него. Мене ми кажа три работи:
1. Да си насадиш лукче, кромидче, пиперче и патлиџанче во бавча, да имаат децата во секое време да си скинат.
2. Да не дозволиш да се запусти куќата во село. Да имаме најубав двор и да се одржува целиот имот.
3. Немој да останеш сам. Смири се со ….. и сакајте се до крајот животот.

Веднаш се согласив, иако знаев дека третата желба тешко ќе му ја исполнам. За љубов се потребни двајца, а јас сум веќе изморен од лаги и празни ветувања. Но оставив отворена врата, само колку да се обидам да го исполнам аманетот….

9. Предавање на смртта

Последната фаза е престрашна да ја опишам што се се’ случува на физичко ниво. Крварење од сите страни, гноеви, неконтролиран измет, течности насекаде. Тешки мириси низ станот и ужасен очај, страв, бес, лутина кај сите блиски. Страдањето е се поголемо, а болниот се предава на болеста целосно и се бори да преживее од ден за ден, но не се надева воопшто дека тоа долго ќе трае. Тука ќе прекинам, бидејќи тоа што следува е премногу тешко и да се мисли на него, а камоли да се напише.

Цело време додека траеше борбата и страдањето би ја издвоил храбоста на татко ми, иако не го очекував тоа на почетокот. Татко се покажа како извонреден храбар и силен борец, многу посилен од сите нас кои постојано се тресевме над него.

И уште една работа која ја покажа неговата големина дури и во најтешките момненти на психофизичките промени што ги доживеа. Кога и да го прашавме како е, тој кажуваше дека е добар. Не сакаше да се нервираме за него.
Во една ситуација кога почна да губи здив, ги избркав Косара (ќерка ми) и Ирена (сестра ми) во соба, мислејќи дека доаѓа крајот. Го земав во прегратка, но за среќа за кратко време почна повторно да дише. По пет минути ги викна Косара и Ирена до него и им кажа: „Немојте воопшто да се плашите. Нема ништо да се случи, само еден вампир помалку“.

Најмили мои. Бидете среќни дека сте здрави. Бидете скромни и сакајте ги сите кои ја заслужиле вашата љубов. И не заборавајте. Здравиот има илјада желби, а болниот само една – да оздрави!